Wyobraźnia kierowana naszą wolą staje się myślą i dzięki koncentracji przekłada się na działanie. Podobną kontrolę woli możemy wprowadzić w procesie śnienia, by realizować to, co może nam dać śnienie, np. poznanie lub dokończenie pewnych działań. Oczywiście śnienie w przeciwieństwie do funkcjonowania na jawie charakteryzuje się pewnym brakiem kontroli (co w pewnych kwestiach jest wadą, a w pewnych zaletą), ale z perspektywy medytacyjnej psychologii nawet proces śnienia pozostaje pod kontrolą nawyku. W zasadzie nawyki kontrolują wszystkie aspekty naszego życia, zarówno na jawie, jak i we śnie. I to – w sposób pośredni – daje nam stosunkowo dużą kontrolę nad procesem śnienia.
Rodzaje snów wg sufich
Sny mentalne
Gdy funkcjonujemy na jawie, (przynajmniej do pewnego stopnia) panujemy nad swoim umysłem. Podczas snu jednak tracimy to panowanie, z jednej strony umożliwiając ujawnienie się pewnych ukrytych i wypartych procesów, a z drugiej strony wystawiając się na gry umysłu. Umysł tworzy różne wizje, zgodne lub niezgodne z rzeczywistością. Jednakże dla umysłu nie jest istotne czy dana wizja, obraz jest prawdziwa, a jedynie to czy jest żywa, witalna. Co ożywia lub nie te wyobrażenia? Oczywiście sam umysł. Dlatego często w śnie mentalnym widzimy osoby i rzeczy, na które najmocniej zwracamy uwagę na jawie. Czy to zwracamy uwagę w sposób życzliwy, pełen akceptacji, miłości, a może podziwu, wdzięczności itd., czy w formie awersji, nienawiści, złości…
Wrażenia tworzone przez umysł kreują jakość naszego życia, niejako gromadzą się w nas i warunkują nasze postawy i zachowania. Dlatego właśnie mistycy podejmują podejmują pewnego rodzaju trening z tego typu snami. Może komuś się wydawać, że nie ma tu żadnego pola do duchowej praktyki czy etyczno-psychologicznego treningu, ot – odtwarzanie we śnie rzeczywistości zarejestrowanej na jawie. Jednak odtwarzanie określonych wrażeń we śnie, wpływa na ich utrwalanie się. Czyli – upraszczając nieco temat – przeżywanie nienawiści, złości, smutku, nieszczęścia itp. we śnie będzie dokarmiać te jakości w naszym życiu codziennym. Gdy z kolei będziemy we śnie przeżywać radość, wdzięczność, miłość – w pewien sposób wspieramy te wartości w naszym życiu. Dlatego też z perspektywy mistycznej nie powiemy, że sny mentalne przepowiadają przyszłość, raczej wrażenia (sanskr. samskara) z przeżyć doświadczonych we śnie uczestniczą w kreowaniu naszego stanu umysłu i co za tym idzie naszej codziennej rzeczywistości.
Dlatego też zasadniczym elementem pracy z tym aspektem śnienia jest bycie uważnym tego, na co i kogo na co dzień zwracamy uwagę, na czym się skupiamy.
Sny symboliczne
Jednak sny to nie tylko odtwarzanie. Niewątpliwie zdarzają się również takie, w których poznanie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości manifestuje się w symbolach. Wielu z nas zetknęło się na pewnym etapie życia, najczęściej nastoletnim, z sennikami, które wyjaśniają różne symbole pojawiające się we śnie. Jednakże, z mistycznej perspektywy, sennikowej wiedzy nie można nazwać wiedzą. Oczywiście jest wiele wspólnych symboli, ale jednocześnie osobiste doświadczenie i wgląd danej osoby, powoduje, że ich znaczenie jest w pewien sposób indywidualne. Ponadto poznanie to manifestuje się w sposób symboliczny, ponieważ jego materię trudno wyrazić w bardziej zrozumiałych dla nas środkach wyrazu. Gdyby mogło ujawnić się w sposób oczywisty to dlaczego manifestuje się w symbolach? Sufi mawiają, że dla zrealizowanego mistyka symbole odsłaniają w pełni swoje znaczenie, a dla tych, którzy nie mają żadnej zdolności wglądu – symbole nie znaczą nic. Tradycyjnie mówi się, że nie da się nauczyć prawdziwego znaczenia symboli, chyba, że jego sekret zostanie odsłonięty przed duchowym poszukiwaczem. Jeśli chcemy, by ten sekret został nam powierzony, nie możemy zadowalać się bezpośrednim analizowaniem tego, co pojawia się we snach. W wielu tradycjach sufich ze snami symbolicznymi pracuje się w ten sam sposób jak z przypowieścią czyli pozwalając niejako symbolom i metaforom wybrzmiewać w sobie i obserwując jak w nas rezonują, jaka reakcja powstaje… Dlatego też rozpoczynając pracę ze snami symbolicznymi, powinniśmy się skupić na treningu wglądu przez medytację i jednocześnie na wypracowywanie w sobie akceptacji i gotowości do przyjęcia tego, co do nas przychodzi.
Sny symboliczne przede wszystkim dotyczą nas samych lub osób nam bliskich.
